Eg har lese boka som Jan Inge Sørbø nyleg har skrive om Arne Garborg. Sjeldan er eg blitt dradd med gjennom såpass tungt stoff i slik fart og utan motstand. Den korte avslutninga på kvart kapittel gav meirsmak, så eg måtte lese neste kapittel snarast råd.
Og etter kvart som eg las, las boka meg; Det eg visste om Garborg, om tru og tvil, litteratur og 1800-talshistorie, måtte hentast fram og blandast saman på ny. Slik vaks eit nytt bilete av Garborg og faren hans fram. Var det eit slikt bilete Sørbø ville eg skulle danna meg? Sjå, det veit eg ikkje. Men så veit vel heller ingen forfattar kva bilete som blir danna i tankane til lesarane? Eit teikn på at forfattaren kommuniserer med lesaren, må det i alle fall vera.
Sørbø fylgjer Garborg i dei ytre hendingane i livet hans og i den indre kampen frå tidlege ungdomsår. Biografar har prøvd dette før. Etter mitt syn kjem Sørbø best ut fordi han går nokre mil saman med Garborg på leit etter sanninga med stor S, og han viser korleis Garborg på si ærlege leiting ikkje fann anna enn tvil. Og tvil, som kunne føra andre inn i skapande prosessar, kunne for Garborg aldri bli nokon verande stad. Han måtte vidare, til ei sanning han kunne leva med. Og det er på denne vegen Sørbø, frå sin ståstad, gir innsikt når han fortel om Garborg sitt liv. Tunge tankar, mørke dagar, Gudsfrykt utan å finna vegen til fred med leiting i alt frå spiritisme til Georgianisme.
Eg har lese kvart ord i boka ein gong, og skumma gjennom ein gong til. Det kan eg ikkje seia om så mange andre bøker.
Dei siste ti åra er eg blitt betre kjend med Arne Garborg då eg sjølv har vore på leit etter livet til Martin Johan Mathiassen Skou. Og når det gjeld opplysningar Sørbø gir om Garborg versus Skou, har eg måtte setja nore krussedullar i margen.
Sørbø skriv at Garborg hjelpte Skou med å skriva boka "På Fantestien" (s. 29). Det stemmer nok ikkje. Skou gav ut dette kampskriftet for å vekkja folk og regjering så dei kunne sjå korleis omstreifarane levde i 1893. På den tida hadde Garborg og Skou svært liten kontakt med kvarandre. Men i 1917 hjelpte Garborg til med ei mindre redigering av boka og skreiv eit forord. Samanlikninga av dei to utgåvene viser at redigeringa var minimal, faktisk nærast usynleg. Det ekstra stoffet som blei tatt med, var henta frå ein artikkel Skou hadde skrive på slutten av 1890-tallet. Så boka "På Fantestein" må nok Skou få heile æra for sjølv.
Sørbø skriv at Eivind Garborg, far til Arne holdt avstand til fantane sjølv om dei heldt til i nærleiken, og i boka kan det synast som om Garborg møtte Skou først da han som tenåring kom til Time på eit lærakurs. Garborg sjølv fortel at han kjende Skou frå barndomen, noko eg trur er avgjerande for at han maktar å teikna Carolus Magnus som Skou er modell for romanen Fred: "Me kjendest frå fyrr; frå barndomen, då han, "fantungen", hadde kunna fortelja meg meir um haugarna i heimbygdi mi enn noko heimbygding visste, frå ungdomen då me var "saman på Thime" ein vinter, og sidan "bladskiftest" eit par år og var rett mykje ilag." (Frå Garborgs forord til På Fantestien, 2. utgåve 1917).
Eg har lese om Skou med Garborg i sidespegelen. Sørbø har skrive om Garborg med Skou langt ute i periferien. Det er heilt naturleg at detaljar om Skou ikkje blir dobbeltsjekka, så dei svake punkta eg her har peika på, endrar ikkje mitt syn på "Arne Garborg. Frå bleike myr til alveland." Eg tilrår boka på det sterkaste og trur mange vil finna det tida verd å lesa seg gjennom den.
Eg har i mange tiår visst at Garborg nytta titlar henta frå Bibelen. Først etter å ha lese boka til Sørbø, ser eg alvoret i bruken av namnet på fortellinga om den bortkomne sonen som ved ei lita endring blir til "Den burtkomne Faderen" og "Den burtkomne Messias." Ei lita endring på papiert, ei stort og tungt alvor i Garborg sitt liv.
Jan Inge Sørbø
Arne Garborg. Frå bleike myr til alveland
Samlaget, 2015
344 sider
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar